Ülkemizde son günlerde yaşanan yangınlar hepimizi derinden etkiledi. Lakin afetle uğraş eden gönüllüler ve direkt afetinetkilerine maruz kalan şahıslar, hepimizden daha fazla fizyolojik ve ruhsal olumsuz tesirler yaşıyor. Afetten sonraki periyotta evsiz kalmak, hayat alanının ya da gelir kaynağının yok olması üzere durumların kişinin yüksek seviyede tasa hissetmesine neden olduğunu hatırlatan Uzman Klinik Psikolog Fundem Ece Fazilet, “Yaşanan gerilim ve telaşla, bedenin yüksek seviyede kortizol salgılaması kaçınılmazdır. Yüksek kortizol, organizmayı harekete geçirecek gücü ve motivasyonu sağlasa da çok uzun müddetler bu hormonun salgılanması, bireyin şuurunda ve bedeninde sıkıntılar ortaya çıkmasına neden olur. Sindirim sisteminde kalıcı olabilecek bozulmalar, bağışıklık sisteminin ziyan görmesi, panik durumunda hissettiren duygusal meseleler, öğrenme zahmeti üzere bellek meseleleri, depresyona yatkınlık, kalp çalışmasında düzensizlik, kas ağrıları üzere sorunların de ortaya çıkması muhtemeldir” diyor.
Uykusuz kalan bireylerde bağışıklık meseleleri görülebilir
Tehlikeye karşı verilen savaşın, gerilim ve korkunun üstüne kişinin bir de uykusuzluk yaşamasının zararın katlanmasına neden olduğunu belirten Klnk. Psk. Fazilet, bu durumda bedenin geceleri uyku halinde salgıladığı melatonin hormonunu üretemediğini, bunun sonucunda ise biyolojik saatte bozulmalar ve bağışıklıkta meselelerin ortaya çıktığını söylüyor. Klnk. Psk. Fazilet, tasa ve gerilimle fonksiyonları bozulan bireylerde afet sonrasındaki devirlerde iştahsızlıkla birlikte kilo kaybı, uyku sorunları, kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, yorgunluk, bağırsak sorunları, cilt problemleri ve birçok psikopatolojinin görülmesinin de olası olduğunun altını çiziyor.
Afetin neden olduğu ruhsal problemler, anlık yahut daha sonra ortaya çıkabiliyor. Klnk. Psk. Fazilet, ağır gerilime maruz kalan afet bölgesindeki bireylerin gerilimin sebep olduğu fizikî düşüncelerin yanı sıra karar vermede zahmet çekme, konsantrasyon eksikliği, hafızanın zayıflaması, kusur yapmada artış ve performansta düşüş üzere zihinsel birtakım meseleler da yaşayabileceğini belirtiyor.
Yoğun korkunun sürmesi halinde bireylerde anksiyete bozukluğu gözlenebileceğini söyleyen Klnk. Psk. Fazilet, şöyle devam ediyor: “Afet sonrasında ağır gerilim altında olan şahıslarda depresyon görülebilir ve travma sonrası gerilim bozukluğu oluşabilir. İş hayatı, günlük aktiviteler, aile hayatı, ilgiler üzere hayatın her alanında meselelerin ortaya çıkması olasıdır. Travma sonrası gerilim bozukluğu kısa müddetli olabileceği üzere yıllar boyunca da sürebilir. Bu nedenle yaşanılan afetten sonra ruhsal takviye almak büyük değer taşıyor.”
Kişilerde anksiyete ve panik artışı görülebilir
Afetler sonucunda şahıslar fizikî kayıplar yaşayabileceği üzere ruhsal uyumsuzluklar da yaşayabiliyor. Yaşadığımız yangınlar, seller üzere doğal afetler bireyi kaldırabileceğinden daha fazla gerilimle karşı karşıya bırakıyor. Bireylerde genel olarak tedirginlik hali gözlemlendiği üzere anksiyete ve panik artışı da yaşanabiliyor.
“Yaşanan afetsonucunda bireyler konutlarını ve yakınlarını kaybettiler. Bu üzere durumlarda kişi umutsuz, yalnız ve çaresiz hissedebilir, kendini suçlayabilir” diyen Klnk. Psk. Fazilet, kişilerde geleceğe yönelik telaş ve kaygıların yaşanabileceğinin de altını çiziyor. Bu üzere durumlarda kişinin kendisi üzere afete maruz kalmış bireylerle irtibat kurmasının, afetzedelere yardım etmesinin güzelleşme sürecine yardımcı olabileceğini tabir eden Klnk. Psk. Fazilet, kişinin yaşayabileceğini başka durumları ise şöyle özetliyor:
“Kişi yaşadığı travmatik olaylar tekrar tekrar hatırlayabilir, afetin yahut yaşadığı hislerinin tekrarlandığı düşünce veren düşler görülebilir. Yaşadığı travmatik olayın kıymetli bir kısmını hatırlamama yahut problemli anılardan, his ve kanılardan kaçınma davranışı da gösterebilir. İnsanlara yahut objelere karşı saldırgan davranışlar ve öfke patlamaları sergileyebilir. Abartılı irkilmeler, her an tetikte olma durumu ortaya çıkabilir. Odaklanma sorunu yaşanılabilir.”
Afetzedelere psikososyal takviye sağlanmalı
Bu tıp afetler ve travmatik olayların bireylerde ruhsal takviye gereksinimi oluşturduğunun altını çizen Klnk. Psk. Fazilet, afet sonrasında bu bireylerin olağan ömürlerine geri dönmeleri için psikososyal takviyenin değerine dikkat çekiyor:
“Bireylere yaş kümelerine nazaran terapi uygulanabilir. Ayrıyeten gelecekte meydana gelebilecek misal bir afete karşı da mental olarak başa çıkabilmesi için dayanak verilebilir. Afet sonrasında öncelikle çocuklara, durumu anlamalarını kolaylaştıracak biçimde açıklama yapılmalı, afetzedeler, hislerini anlatmaya teşvik edilmelidir. Afeti yaşayan bireylerin bir ortada bulunması da takviye ve dayanışma hissinin oluşmasını sağlar.”
Klnk. Psk. Fazilet, tıpkı afeti şahsen yaşayanlar üzere televizyonda yangın haberi izleyen, gazetede okuyan, toplumsal medyadan takip eden, bir yakını afetzede olan bireylerde de travma görülebileceğini hatırlatıyor. Fazilet, bu şahıslara tekliflerini şöyle sıralıyor:
“Eğer üzerinizde denetim edebileceğinizden fazla gerilim oluşuyorsa bunu atmak için idman yapabilir, daha düzgün beslenebilir ve tertipli uyumaya dikkat edebilirsiniz. Sanatsal faaliyetler üzere sizi dinlendirecek aktivitelere ya da hobilere yönelebilirsiniz. Travmatik tesirlerden kaçınmak olağandır ancak fazla içine kapanmak da sağlıklı değildir. Kendinizi hazır hissettiğinizde duygu ve fikirlerinizi etrafınızla paylaşabilirsiniz. Şayet bu gerilimle başa çıkamadığınızı düşünüyorsanız ruhsal takviye almasınız.”
