Aşı olmayanlar için getirilen kısıtlamalar çeşitli hak ihlallerini de beraberinde getirmektedir. Oluşan bu hak ihlallerini her hukuksal durum için başka ayrı kıymetlendirmek gerekir. Kişinin beden dokunulmazlığı en kıymetli temel haklardan olup gerek anayasa ile gerekse insan hakları mukavelesi ile teminat altına alınmıştır. Kişinin beden bütünlüğüne dokunulabilmesi lakin kanunda yazılması ve mecburilik halinin bulunması ile mümkündür.
Şahsi görüşümüz zarurî aşılama kararı , dünya çapında milyonlarca insanın vefatına sebep olmuş salgın bir hastalığın önüne geçebilmek ismine alınmak istenmekte olup, bu noktada da anayasanın mecburilik hali şartını karşılamaktadır. Bu durumun yanı sıra temel hak ve özgürlüklerin lakin savaş, seferberlik, sıkı idare ve olağan üstü hal durumunda kısmen yahut büsbütün durdurulabileceği Anayasa husus 15’de açıkça belirtilmektedir. Yani maddi ve manevi bütünlük fakat bu durumlarda ihlal edilebilir. Bu doğrultuda aşı mecburiliği getirilebilmesinin anayasa ihlali olmamasının, fevkalâde hal ilanı ile mümkün olabileceği sonucuna ulaşılır. Ayrıyeten mecburî aşılama konusunda bir yasal destek bulunmadığından, kanunda açık bir düzenleme yapılmadığı sürece aşılama mecburî tutulamaz. Tekrar de mevt riskinin önemli boyutlarda olduğu bu hastalık için yönetimin bir düzenleme yaparak aşılamayı zarurî hale getirmesi mümkündür.
İşveren aşı olmayan çalışanını işten çıkarabilir mi
Aşı zorunluluğunun tüzel boyutunu genel olarak değerlendirdikten sonra, gündemin en çok konuşulan bahislerinden biri olan Patronun aşı olmayan çalışanı işten çıkarabilmesinin mümkün olup olmadığını iş hukuku ve anayasa kapsamında pahalandırmak gerekir. Patron, iş yerinde çalışanlarının her türlü güvenliğini sağlamak durumundadır.
Gerek çalışma şartlarının standartlara uygun olması gerekse iş sıhhati ve güvenliği açısından her çeşit tedbirin patron tarafından sağlanması gerekmektedir. Bu durum anayasanın 56. Hususunda “herkes, sağlıklı ve istikrarlı bir etrafta yaşama hakkına sahiptir” biçiminde düzenlenmiştir. Covid-19 virüsüne karşı da patron bütün tedbirleri almalı ve aşı için gerekli bütün imkanları çalışanlarına sunmalıdır. Kanun, aldığı bu önlemlere karşın çalışanı aşı olmayı reddeden iş verene iş akdini iş güvenliği nedeniyle feshetme hakkı tanır. Bu fesih geçerli nedene dayalı fesih olarak yapılır. Haklı fesihten farklı olarak kıdem ve ihbar tazminatı üzere haklar çalışana ödenmek zorundadır. Pekala bu durum anayasaya ve insan haklarına uygun mudur? Şahsi fikrim sadece aşılanmadığı gerekçesiyle bir kişiyi işten çıkarmak kişilik haklarının zedelenmesine sebebiyet vermektedir. Zira bilindiği üzere TMK husus 23’de “yazılı istek üzerine insan kökenli biyolojik hususların alınması, aşılanması ve nakli mümkündür. Fakat, biyolojik husus verme borcu altına girmiş olandan edimini yerine getirmesi istenemez; maddi ve manevi tazminat isteminde bulunulamaz” denmektedir. Bunun sonucunda da bir kimseyi zorla aşılamak kişilik haklarına atak niteliği taşır. Kişilik hakları anayasa ile teminat altına alındığı için de kişinin aşıya zorlanması aksi halde iş akdine son verilmesi Anayasaya karşıtlık teşkil edecektir.
Eğitim hakkına sonlandırma getirilebilir mi?
Konuyu eğitim açısından da kıymetlendirecek olursak aşı olmanın kural haline getirilmesi ile eğitim hakkına bir sonlandırma getirilirse, eğitim hakkının bir kamusal hak olması sebebiyle husus 45 yeterince anayasayı ihlal sonucu doğuracağı aşikardır. Ayrıyeten bilhassa 18 yaş altı çocuklar için düşük de olsa aşının riskli sonuçları ortaya çıkabileceği göz önüne alındığında beden bütünlükleri tehlike altında olabileceğinden unsur 17 yeterince anayasal hak ihlalinden kelam edilecektir.
Av. Elvan Kılıç
