Aşırı fedakarız diğer yandan da çok güçlüymüşüz üzereyiz. Aslında biz boyun eğmemek için bir rolden başka role gidip geliyoruz. Hayatımızdaki kişi, kendi bencil muhtaçlıkları için bizi daima boyun eğmeye ve ona hizmet etmeye zorlar. O denli bir sistem kurmuştur ki, istediği olmadığında adeta 3 yaşındaki çocuk üzere küser, darılır, eleştirir, azarlar , yok sayar, hız asar…
Ne vakit alakada “ ben de varım, benim de beklentilerim var, “hayır” dersen bir şeyler bozulmaya başlar. Karşıdaki senin zayıf tarafını aktive edecek hareketler yapar.
– Bağlantısı azaltır
– İlgiyi azaltır-keser
– Seni yok sayar
– Olmadık şeyleri sorn eder,tartışma çıkarır.
– Hız asar
– Azarlar tahminen de şiddet..
– Yalnızlaştırır.
Ve sen bu reaksiyonları güzel bilirsin. Zira çocukken de bunlarla tehdit edildin ya da cezalandırıldın. Bu soğuk savaş teknikleri ile seni eski bir şey istemeyen boyun eğen moda tekrar getirmeye çalışır. Güya onun bu muhtaçlıklarını sen gidermek zorundaymışsın gibi. Ve galiba sen de vakitle buna inanıyor ve “ben gidermek zorundayım diyorsun”. İşte taa çocukluktan başlayan bu süreç, ilerleyen periyotlarda bencil ve otoriter birini hayatına alarak mirası devralır.
Çekirdeğe indiğimizde, boyun eğici olarak büyütülüş bir kırılgan ve kararsız çocuk vardır. Daima beklentileri karşılamak zorunda olan, anne-babası mutsuz olduğunda kendini suçlayan bir çocuk.. Başka yandan otoriter ve her şeyi bildiğini zanneden bir anne-baba, ya da depresif anne – dikdatör baba profili. Ailede anne yahut babanın beklentileri ve istekleri temel olup, dediği olmadığında fizikî ve sözel terör ya da ruhsal terör eser. Çocuk ise bu duruma neden olmaka ve baş edemeyeceği için daima denileni yapmak zorundadır.
Anne, istediği olmadığında tansiyonu ve şekeri çıkar. Ayağını sehpaya vursa çocuğu hatalar. Baba, her dediği yapılsın ister. Anne-baba ortasındaki problemlerde çocuk, bazen kendini cürümler. Ortaya girer. Anne- siz olmasaydınız bu adama 1 dakika bile katlanmazdım diyerek, çocukların bu kederine neden olduğunu, dolaylı olarak onlara aşılar. Bunun verdiği suçluluk ile çocuk her şeyi yapmak zorunda hisseder…
İlerleyen periyotlarda ise boyun eğici geçmiş olan bireyin otoriteler ile sorunu olur daima. Müdürle, amirle, iktidarla, yöneticiyle… Kişi büyüdükçe ailesine daima kronik öfke yaşar. Onlarla daima geçmişi tartışır. Onlara kelam hakkı nerdeyse hiç vermez. Adeta onlardan kaçar. ‘‘Beni artık kullanmayın” dercesine.. Daima bir boyundurluk altına grime telaşı ve buna bağlı olark genel bir öfke ve gerginlik yapısı.
İlişkilerinde ise ebeveynine benzeyen kişiyi seçer. Bencil, otoriter, istediği olmadığında geri çekilen ve memnuniyetsiz tipleri bulur. Aslında kaçtığı bir insan modelini hayatına alır. Yani boyun eğici olacağı kişiyi bulur. Neden? Zira bu rolü çok yeterli yapar. Profesyonel bir fedakar ve boyun eğici ve mutlu edicidir. Başka birini seçemez. Ya da elektirk alamaz. Zira o rol dışında bilmediği için kaygılanır korkar. Bildiği rolü sürdürecek kişiyi seçer. O kişiyi seçerek hem kendini inançta hisseder hem de bildiği işi yapar.
Ama bir mühlet sonra ailesine olan öfkeyi ona yüklemeye başlar. Güya anne-babasına yansıtır üzere. Meğer o ,hep öyledir. Alan tanıdığın için de daha rahat hareket ediyordur..
Peki ne yapılabilir ?
Boyun eğici kişi, kararlı şekilde haklarını ve taleplerini karşıdakine bildiğindiğinde ve kendini ortaya koyduğunda 3 muhtemel durum ortaya çıkabilir.
– Bağlantı tekrar kazan-kazan formunda dizayn edilir.
– Bir mühlet kısa kopuş yahut aralık olur. Sonra vakitle karşıdaki, boyun eğici/fedakar bireyle uzlaşmaya çalışır.
– Öbür kişi, boyun eğicinin bu taleplerini kabul etmez. İlgiyi dizan etmez ve ilgi biter.
İlişkiden memnu olmayan, alakayı dizayn etmeye çalışan bu sonuçları göze almalıdır. Lakin, aslında bugüne kadar olumsuz sonucu göze alamadığı için durum değişmemiştir. Öbür kişi de bu taleplerin kararlı olmadığı için ciddiye almamış olabilir.
İlişkinin yine dizaynı için sabırlı ve kararlı olmalısınız. Öfke sizin en sık tuzağınızdır. Ayrıyeten daima az evvel bahsettiğim soğuk savaş taarruzlarına maruz kalabilirsiniz.
Şunu inanmalısınız. Siz bir savaş vermiyorsunuz. Yalnızca “değerli olmak, var olmak ve karşılıklı bir tatmin olsun istiyorsunuz.” Yani çok haklı ve insane bir talep bu. Bu dizayn; en çok bu alakadan daima faydalananın işine gelmez. Direnç olabilir lakin kaybetmek istemiyorsa sizi, ortak noktada buluşmak zorundadır.
Yol haritası
– Cezalardan korkmayın. Birini memnun etmediğiniz için sizi terk etmekle tehdit ediyorsa, esasen şad ettiğiniz için sizinledir.
– Kararlı ve daima bir tutumla haklarınızı ona söyleyin. Beklentilerinizde net lakin sakin olun.
– Çocukluğunuzdan gelen bir tarafınızı kendinize sık sık hatırlatın.
– Dışlanma ve duygusal mahrumluk tehditiyle yüzleşin. Bununla baş etmeye çalışın.
– Emeğinizin daha fazlasına layık olduğunu düşünün.
– Teşebbüslerinize karşın yok saymaya devam ediyorsa, kendinizi geri çekin.
– Yalnızca ilginizde değil, toplumsal etraf ve ailenizde de size daima fedakarlık yapmaya, sorun çözmeye zorlayanlara “hayır“ deyin. Gerekirse açık ve net olarak “ kullanılma” sözünü gündeme getirin.
– Kendinizi suçlamaktan ve onlara öfke duymaktan vazgeçin. Bugüne kadar yaptıklarınızı bilerek yapmadınız. Kaygılarınız ve telaşlarınız sizi yönetti.
– Çok fedakar yapınızı, misyon dağılımı ile azaltmalı kendiniz için birşey yapmaya başlamalısınız.
– Kendimiz için birşeyler yaparken hatalı hissetmemeli. Hissettiğimizde de nedeninin boyun eğici yapıdan olduğunu kendimize telkin etmeliyiz.
– Bize çocukluğmuzda öğretilen fedakarlığın, birilerinin istekleri üzerine kurulduğunu, bunun bir hayat stili olmadığını sık sık düşünmeliyiz.
Aile, Evlilik ve İlgi Danışmanı
Serhat Yabancı
