Beynimizde geceyi seven bir hormon var; melatonin. Melatonin, beynin orta kısımlarında bulunan pineal bez tarafından salgılanan bir hormon. Bedenimizde birçok hormon var ve hepsinin öteki diğer fonksiyonları var. Melatonin bana en diğer gelen. Zira bir başlangıç ve bitiş noktası var.
Melatonin salınımı karanlıkta başlayıp aydınlıkta sona eriyor. Tam saat vermek gerekirse, melatonin 23:00 – 05:00 saatleri ortasında salgılanıyor. 02:00 – 04:00 saatleri ise en ağır salgıladığı anlar. Bu durum bana biraz Shrek’te Fiona’nın prensesten dev bayana dönüşümü üzere geldi, daha bir sevdim, bağ kurdum.
Canım melatonin, bakalım sen ne işe yararmışsın…
Karanlıklar hormonu
Melatonine “karanlıklar hormonu” demek pek yakıştı. Zati aslında bu isimle de biliniyor. Zira gece saatlerinde faaliyete geçip güneşi gördüğünde kayboluyor, vampir üzere bir şey herhalde diyesi geliyor insanın.
Aydınlık ortama geçildiği anda melatonin salınımı duruyor. Pekala salgılandığında ne mi yapıyor? Melatonin, hücreleri yeniliyor, bedenimizin biyolojik ritmini düzenleyip bağışıklık sistemini güçlendiriyor ve yaşlanmayı da geciktiriyor. Büyüme hormonunu artırıp ergenliği başlatan da o. Yani fevkalade bir hormon kendileri.
Melatonin gereğince salgılanmazsa
Melatonin bu kadar pahalıyken yokluğunu düşünmek bile istemiyor insan, zira melatonin yokluğu bedenimize büyük bir yara demek.
Işığın varlığı melatonin salgılanmasını engelliyor, her şey işte o vakit başlıyor. Evvel direncimiz kırılıyor, zira hücrelerimizin yenilenmesi duruyor. Bir sonraki adımda da biyolojik saatimiz sarsılıyor. Yani uyuyamıyoruz, daima yorgun hissediyoruz, fizikî ve ruhsal tüm aktiviteleri gerçekleştirmekte zorlanıyoruz ve vakitle unutmaya başlıyoruz. İşte tüm bunlar melatonin yoksunluğu demek.
Hayat melatonin olmadan yaşanacak üzere değil aslında. Zira sonunu varsayım etmek pek güç değil. Epey şey bedenimize yerleşince de hastalıklar baş gösteriyor ve akla gelmesi gereken birinci hastalık da, kanser.
Burada farklı bir tespitten bahsetmek istiyorum. Doç. Dr. Ergun Çetinkaya’nın melatonin ile ilgili okuduğum bilgilendirmesinden yola çıkarak yazıyorum ben de ve orada en ilgimi çeken şey, körlerin melatonin sayesinde kanser olma riskinin daha az olması. Zira bu taraftan bakınca karanlığın yararlarını melatonin ile doya doya yaşıyorlar. Elbette kimse bunu yaşamasın. Fakat yeniden de her şeyin şükrünü bilmek gerek diye hissettirdi bana bu bilgi.
Melatonin hangi durumlarda azalır
Karanlığı sevdiğine nazaran birinci olarak ışığın olduğu yerde azalıyor, hatta hiç salgılanmıyor. Bu da demek oluyor ki, ateşin keşfinden ampule varana kadar melatonin düzeyimizi düşürecek çok şey yaptık kendimize. Artık en azından gece saatlerinde karanlığa bürünmekte yarar var.
Bunun dışında bir sebep daha var onu azaltan, depresyon. Evet, depresyon da melatonin salgılanmasını önlüyor. Depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar da melatonin düzeyini artırmaya yönelik veriliyor.
Hangi besinler melatonini tetikliyor
Fındık, badem, yer fıstığı, somon, papatya – anason- rezene çayı, soya fasulyesi, lahana üzere besinler akşam saatlerinde tüketildiğinde melatonin salgılanmasını artırıyor.
Melatonin düşmesin diye
Karanlıkta uyumak en mantıklı tahlil. Elbette karanlıkta uyuyamıyor olabilirsiniz. O vakit da en azında çok çok kısık ve kırmızı bir ışık tercih etmekte yarar var. Bu durumda televizyon karşısında uyumanın da ne kadar ziyanlı olduğunu da düşünebiliriz.
Karanlıkta uyumak diyorum lakin olağan bir de uyuyabilmek kıymetli. Melatonin salgılanması için tertipli ve kâfi bir uyku koşul. Uykuyu engelleyecek her mahzur de ortadan kaldırılmalı.
Tabii ki bir meseleden bahsediyorsak gerilimden uzak kalmak gerektiğini söylemeden geçmek olmaz. Sağlıklı melatonin salgılanması için gerilim yaratacak her türlü histen uzak kalmak gerekiyor.
Alkol ve sigara kullanımı da melatonin salgılanmasını azaltıyor. Yatmadan en az 2 saat evvel yemek yeme, spor yapma, çay, kahve tüketimi üzere hareketlere son vermek de bir tahlil olabilir.
Melatonin salgılanması için ilaç kullanmak mümkün, fakat bunu tabipler yalnızca jetlag durumlarında tavsiye ediyor. Bunun dışında melatonin artsın diye ilaç kullanmak yerine doğal yollardan uygulanabilecek metotları tercih etmek daha hakikat olacaktır.
Melatoninizin bol olduğu günlere…
besin gece hastalık hormon karanlık melatonin sıhhat uyku yaşam
