Yumurta yaşlanması nedir? Nasıl anlaşılır ve neler yapılmalıdır?

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç Dr. Emre Pabuçcu, yumurtalık yaşlanması ile söz edilmek istenenin yumurta sayısının azalması ile bir arada geride kalan yumurtalardaki kalite azalması olduğunu söz etti.

“Rahim yaşlanması değil, yumurtanın yaşlanması gebe kalmayı zorlaştırır.” diyen Doç. Dr. Pabuçcu, 30 yaşındaki bir bayanın dondurulan yumurtalarının 40 yaşına geldiğinde de birebir kalacağını, hasebiyle rahmin yaşlanmasının döllenme sürecinin gerçekleşmesini engellemeyeceğini belirtti.

Döllenme için yumurtanın genç kalması gerektiğini belirten Pabuçcu, “Yaş ilerledikçe bilhassa de 35 yaşından sonra folikül sayısı ve kalitesi azalır, 40 yaşından sonra bu olay daha da hızlanır.” sözlerini kullanarak, yumurta yaşlanmasıyla ilgili merak edilen soruları yanıtladı.

Yumurtalık yaşlanması neden olur

Aslında her şey genetik nedenlerde yatmaktadır. Doğumda az sayıda yumurta ile dünyaya gelen kız çocukları, ileride erken menopoz ve infertilite adayıdır. Her bayanın her adet devrinde muhakkak sayıda yumurtası azalır. Bu doğal bir süreçtir. Bu durum çok sayıda yumurtası olan bayan için 40’lı yaşlara dek ıstırap yaratmazken, az sayıda yumurtası olan genç bir bayan için erken menopoz ve infertilite problemlerine neden olabilir.

Eğer bilhassa annede ya da yakın akrabalarda erken menopoz varsa bayanların erken menopoz konusunda çok daha uyanık/ şuurlu olması gerekmektedir. Eski vakitlerde çok erken yaşlarda yapılan evlilikler nedeniyle erken menopoz riski olsa da bayanlar 30’lu yaşlarına gelmeden birkaç evlat dünyaya getirmekteydi. Lakin eğitim iş hususları ve toplum standartlarının değişmesi nedeniyle evlilik yaşı giderek otuzlu-kırklı yaşlara dayanmış durumdadır. Bu nedenle yumurta sayısında azalma olan bir bayan geç evlilik yaparsa ya da çocuk planlarını erteler ise anne olma bahtını yitirebilmektedir.

Genetik nedenlerin yanında, yumurtalarda sayıca azalmanın en önemli nedenleri olarak;

Geçirilmiş yumurtalık operasyonları
Kanser kemo yahut radyoterapisi
Uzun vadeli steroid gibisi ilaç kullanımı
Endometriyozis (Çikolata kisti)
Küresel ısınma
Sigara
Radyasyon
Kimyasallar
Doğal olamayan besinler
Çevre ve hava kirliliği
Stres, uykusuzluk
Aşırı kilolar hem bayanda hem erkekte üreme hücrelerini önemli olarak olumsuz etkileyebilir ve sayısal manada rezerv üzerine olumsuz tesir oluşturabilir.

Yaş aslında yumurta kalitesi yahut yaşlanma üzerine tek ve en değerli faktördür. Ailede hiçbir erken menopoz hamile kalamama sorunu hikayesi olmasa bile hiçbir jinekolojik yakınma görülmese dahi sağlıklı bir bayanda bebek sahibi olma açısından 35 yaş değerli bir sınırdır. Zira birden fazla vakit 35 yaş jenerasyonundan sonra yumurta sayısında ve kalitesinde azalmalar gözükmeye başlar. Örneğin 30 yaşında bir bayanda yumurtaların yaklaşık %90’ı genetik olarak sağlıklı iken bu oran 40 yaşında %10’a ve 45 yaşında %1’e iner.

Tabii ki bu hududun istisnaları olmakla birlikte bebek planlayan çiftlerin bu planlarını 35 yaşın ötesine fazla ertelememelerini öneriyoruz.

Yumurta yaşlanması nasıl anlaşılır

Yumurtalığın yaşlanmasının rastgele bir belirtisi bulunmaz. Yumurtanın yaşlanmasından fazla, sayısal olarak azaldığı lakin düzeli jinekolojik muayenelerde anlaşılabilir. Ayrıyeten çeşitli hormon testlerinin de gerçekleştirilmesi gerekir. Adet periyodunda gerçekleştirilecek olan FSH ile östrojen hormon ölçümleri yumurtalıkların rezervi hakkında bilgi verebilir.

Hormon ölçümlerinin yanı sıra ultrason görüntülemeleri de fikir sağlar. Son yıllarda yumurta kapasitesinin belirlenmesinde AMH testi de kullanılmaya başlanmıştır. Adet düzensizliği ya da menopoz üzere şikayetlere neden olmadığı için yumurtalıkların erken yaşlandığı fark etmek mümkün olmaz. Bu nedenle bilhassa çocuk sahibi olmak isteyen bayanların nizamlı olarak jinekoloji muayenesi olması ve rezerv testlerine baktırmaları önerilir.

Tedavi için ne yapılması gerekir

Yumurta yaşlanması bayan yaşı ile direkt alakalı olduğundan müdahale talihimiz maalesef yok. Tek deva elimizi çabuk tutmak. Anne adayı olmak isteyen bayanların vakit kaybetmeden hamile kalması gerekir. Zira vakit geçtikte daha fazla yaşlanma meydana gelir. Yaklaşık olarak 1 sene boyunca korunmasız cinsel bağa girmesine karşın hala hamile kalamamış olan çiftlerin kesinlikle incelenmesi ve tetkiklerinin yapılması gereklidir.

Bu mühlet 35 yaş üzerinde ise 6 aydır. Yumurtalıkları tekrar gençleştirme üzere bir tedavi olmadığı için mevcut yumurtalardan mümkün olan en fazla randımanı almak için çabuk olmak çok değerli. Son vakitlerde yumurtalık rezervinde azalma olan hastalarda plazma yahut PRP tedavisi denenmektedir fakat bu süreç yumurta kalitesi üzerine değil rezervi üzerine sonlu katkıları olan bir süreçtir.

Yumurta sayısında azalma saptanan bayanlar hayat formlarını düzenlemelidirler;